Regulacja odpowiedzialności za szkody spowodowane przez zwierzęta w prawie polskim jest zależna od tego w jaki sposób unormowano ich stan w przepisach prawnych (K. Piernik-Wierzbowska, Systematyka i zagadnienie własności zwierząt oraz ich statusu prawnego w kontekście problematyki odpowiedzialności za szkody przez nie wyrządzane, Studia Iuridica Toruniensia 2015, tom XVI, str. 217).
Podział zwierząt w prawie polskim
Co do zasady zwięrzęta dzieli się w prawie polskim na dwie kategorie: takie wobec których zastosowanie znajdą przepisy o rzeczach oraz zwierzęta dzikie (K. Gruszecki, Ustawa o ochronie przyrody. Komentarz, wyd. 4, Warszawa 2017, str. 745 – 747). Do pierwszej grupy zaliczyć można zwierzęta, co do których uregulowanie znajduje się w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt , a zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy o ochronie zwierząt: „W sprawach nieuregulowanych w ustawie do zwierząt stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy”.
Sam ustawodawca wprowadza wiele kategorii zwierząt, często definiując je na potrzeby konkretnej ustawy, co determinują same zwroty jakimi posługuje się w słowniczkach ustawowych. Bliskie pod względem zawartości merytorycznej wydają się być dwa: „zwierzęta łowne w stanie wolnym” (art. 2 Prawa łowieckiego) oraz „zwierzęta wolno żyjące (dzikie)” (art. 4 pkt 21 ustawa o ochronie zwierząt). Oba pojęcia łączy fakt wyeksponowania w nich występowania (bytowania) tych zwierząt w stanie wolnym.
Definicja zwierząt wolno żyjących została zawarta w art. 4 pkt 21 ustawy o ochronie zwierząt i zgodnie z tym przepisem: „rozumie się przez to zwierzęta nieudomowione żyjące w warunkach niezależnych od człowieka”.
Kto jest właścicielem zwierząt wolno żyjących?
Odpowiedź na pytanie kto jest właścicielem zwierząt wolno żyjących wydaje się prosta i jednoznaczna za sprawą art. 2 Prawa łowieckiego w myśl którego: „Zwierzęta łowne w stanie wolnym, jako dobro ogólnonarodowe, stanowią własność Skarbu Państwa”. Zgodnie zaś z art. 21 ustawy o ochronie zwierząt: „Zwierzęta wolno żyjące stanowią dobro ogólnonarodowe i powinny mieć zapewnione warunki rozwoju i swobodnego bytu, z wyjątkiem tych, o których mowa w art. 33a ust. 1”. W art. 126 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody wyliczono wprost gatunki, za które odpowiedzialność ponosi Skarb Państwa oraz wprowadzono możliwość rozszerzenia tego katalogu na podstawie rozporządzenia, co wynika z art. 126 ust. 12 ustawy o ochronie przyrody. Nie wskazano przy tym czy Skarb Państwa jest ich właścicielem, bowiem art. 126 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody rozpoczyna się od zdania zgodnie, z którym: „Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone przez (…)”.
Pewne przejawy problemu w ocenie statusu zwierząt wolno żyjących pojawiają się też niekiedy w orzecznictwie. Przykładem może być wyrok Sądu Okręgowego w Słupsku z dnia 4 lipca 2014 r., sygn. akt IV Ca 279/141. Najciekawszy w kontekście własności zwierząt dzikich wydaje się być pogląd zaprezentowany w tym wyroku zgodnie, z którym: „Żyjące w morzu zwierzęta morskie jako dobro ogólnonarodowe stanowią własność Skarbu Państwa (art. 21 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt Dz. U. z 2013 r., poz. 856). Własności Skarbu Państwa stanowią również morze, w którym zwierzęta te żyją oraz pas wybrzeża przylegający do morza. Na Skarbie Państwa, jako właścicielu spoczywa zatem obowiązek usunięcia martwych zwierząt wyrzuconych przez morze”. Tym samym Sąd Okręgowy nie przychylił się do zdania Sądu Rejonowego o tym, że zwierzęta dzikie (foki) są zwierzętami bezdomnymi.
Odnosząc się do powyższego wyroku trzeba stwierdzić, że Sąd Okręgowy w Słupsku prawidłowo przyjął, że zwierzę dzikie nie jest zwierzęciem bezdomnym. Definicja zwierzęcia bezdomnego została zamieszczona w art. 4 pkt 16 ustawu o ochronie zwierząt i zgodnie z nią są to: „zwierzęta domowe lub gospodarskie, które uciekły, zabłąkały się lub zostały porzucone przez człowieka, a nie ma możliwości ustalenia ich właściciela lub innej osoby, pod której opieką trwale dotąd pozostawały”. Wynika, więc z niej że zwierzę dzikie nie może być zwierzęciem bezdomnym. Zwierzę nie może być równocześnie dzikie oraz bezdomne, pojęcie te wykluczają się.
